|
|
| Line 1: |
Line 1: |
| {{text start}}
| |
| {{question}}
| |
| زیارتنامه حضرت معصومه(س) در میان دیگر زیارتنامه‌ها چه جایگاهی دارد و آیا سند معتبری دارد؟
| |
| {{question end}}
| |
| {{answer}}
| |
| [[زیارت حضرت فاطمه معصومه(س)]] در روایات [[اهل‌بیت]] جایگاه والایی دارد و امامان بر [[ثواب]] و فضیلت این زیارت تأکید کرده‌اند. [[امام صادق(ع)]] قم را حرم اهل‌بیت خوانده و [[امام رضا(ع)]] فرمودند هر که با شناخت به حق [[حضرت معصومه(س)]] به زیارتش برود، [[بهشت]] بر او واجب است. این نشان از مقام بلند حضرت معصومه دارد که مورد تأیید اهل‌بیت قرار گرفته است.
| |
|
| |
| زیارتنامه حضرت معصومه(س) از معدود زیارت‌نامه‌هایی است که به امام معصوم منتسب شده و در میان امامزادگان نیز این ویژگی نادر است. [[علامه مجلسی]] این زیارتنامه را با نقل از امام رضا(ع) و از طریق سعد اشعری در آثارش ذکر کرده و روایان آن همگی امامی هستند. با این حال، برخی در اصالت این سند تردید کرده‌اند، اما بر اساس قاعده [[تسامح در ادله سنن]]، عمل به این [[زیارتنامه]] همچنان ارزشمند و مقبول است.
| |
|
| |
| در زیارتنامه حضرت معصومه(س)، مفاهیم والایی جا گرفته‌اند. در این متن، مقام شفاعت ایشان مورد تأکید است؛ به طوری که گستره [[شفاعت]] او با مقام والایش هماهنگ است. اشاره به اوصاف و ویژگی‌های ایشان و تخاطب قرار دادن معصومین به صورت مخاطب در این زیارت، مورد توجه شارحان و مفسران قرار گرفته است.
| |
|
| |
| {{cite journal|first1=هادی|نام خانوادگی۱=دانشور|سال=1378|volume=|issue=35|title=سفارشات زیارت حضرت معصومه علیهاالسلام|صفحه=28-31|journal=فرهنگ کوثر}}
| |
|
| |
| == متن زیارتنامه == | | == متن زیارتنامه == |
| علامه مجلسی در کتاب [[بحارالانوار]] و برخی دیگر از آثارش زیارتنامه‌ای به نقل از امام رضا(ع) برای فاطمه معصومه ذکر کرده‌است.<ref>مجلسی، محمدباقر، زاد المعاد، بیروت، مؤسسه اعلمی للمطبوعات، ۱۴۲۳ق، ص۵۴۸–۵۴۷؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق، ج۹۹، ۱۴۰۳ق، ص۲۶۶–۲۶۷؛ مجلسی، محمدباقر، تحفةالزائر، قم، مؤسسه امام هادی، ۱۳۸۶ش، ص۴.</ref> این زیارتنامه که توسط امام به سعد اشعری انشاء شده با اذکار الهی (۳۴ مرتبه [[الله اکبر]]، ۳۳ مرتبه [[سبحان‌الله]] و ۳۳ مرتبه [[الحمدلله]]) آغاز می‌شود. چون به نزد قبر آن حضرت برسی، بالای سر، رو به قبله بایست و «سی و چهار» مرتبه «الله أَکبر» و «سی و سه» مرتبه «سُبْحانَ اللّٰهِ» و «سی و سه» مرتبه «الْحَمْدُلِلّٰهِ» بگو، آنگاه ادامه زیارت خوانده شود.<ref>{{cite journal|first1=هادی|نام خانوادگی۱=دانشور|سال=1378|volume=|issue=35|title=سفارشات زیارت حضرت معصومه علیهاالسلام|صفحه=28-31|journal=فرهنگ کوثر}}</ref> | | علامه مجلسی در کتاب [[بحارالانوار]] و برخی دیگر از آثارش زیارتنامه‌ای به نقل از امام رضا(ع) برای فاطمه معصومه ذکر کرده‌است.<ref>مجلسی، محمدباقر، زاد المعاد، بیروت، مؤسسه اعلمی للمطبوعات، ۱۴۲۳ق، ص۵۴۸–۵۴۷؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق، ج۹۹، ۱۴۰۳ق، ص۲۶۶–۲۶۷؛ مجلسی، محمدباقر، تحفةالزائر، قم، مؤسسه امام هادی، ۱۳۸۶ش، ص۴.</ref> این زیارتنامه که توسط امام به سعد اشعری انشاء شده با اذکار الهی (۳۴ مرتبه [[الله اکبر]]، ۳۳ مرتبه [[سبحان‌الله]] و ۳۳ مرتبه [[الحمدلله]]) آغاز می‌شود. چون به نزد قبر آن حضرت برسی، بالای سر، رو به قبله بایست و «سی و چهار» مرتبه «الله أَکبر» و «سی و سه» مرتبه «سُبْحانَ اللّٰهِ» و «سی و سه» مرتبه «الْحَمْدُلِلّٰهِ» بگو، آنگاه ادامه زیارت خوانده شود.<ref>{{cite journal|first1=هادی|نام خانوادگی۱=دانشور|سال=1378|volume=|issue=35|title=سفارشات زیارت حضرت معصومه علیهاالسلام|صفحه=28-31|journal=فرهنگ کوثر}}</ref> |
| Line 17: |
Line 4: |
| به عقیده برخی از پژوهشگران دینی، در متن این زیارت، اضطراب‌هایی نیز وجود دارد. این پژوهشگران به تغییر مخاطب در فرازهای پایانی زیارتنامه حضرت معصومه(س) انتقاد کرده‌اند؛ به‌ویژه اینکه در بخش‌هایی از متن، خطاب از حضرت معصومه(س) به [[پیامبر(ص)]] و سپس به خدا تغییر می‌کند و در نهایت دوباره به حضرت معصومه(س) بازمی‌گردد. علامه مجلسی در احتراز از چنین سخنی، بر این باور است که شاید بخش ابتدایی زیارت‌ها منسوب به امامان معصوم باشد و بخش‌های بعدی، توسط عالمان و دیگر اندیشمندان به متن زیارت افزوده شده باشد.<ref>{{cite journal|first1=حسین|نام خانوادگی۱=مقیسه|سال=1378|volume=|issue=25|title=پژوهشی در زیارتنامه فاطمه معصومه(ع)|page=54-58|journal=فرهنگ کوثر}}</ref> متن اصلی این روایت به استناد بحارالانوار چنین است:<ref>{{cite journal|first1=حسین|نام خانوادگی۱=مقیسه|سال=1378|volume=|issue=25|title=پژوهشی در زیارتنامه فاطمه معصومه(ع)|page=54-58|journal=فرهنگ کوثر}}</ref> | | به عقیده برخی از پژوهشگران دینی، در متن این زیارت، اضطراب‌هایی نیز وجود دارد. این پژوهشگران به تغییر مخاطب در فرازهای پایانی زیارتنامه حضرت معصومه(س) انتقاد کرده‌اند؛ به‌ویژه اینکه در بخش‌هایی از متن، خطاب از حضرت معصومه(س) به [[پیامبر(ص)]] و سپس به خدا تغییر می‌کند و در نهایت دوباره به حضرت معصومه(س) بازمی‌گردد. علامه مجلسی در احتراز از چنین سخنی، بر این باور است که شاید بخش ابتدایی زیارت‌ها منسوب به امامان معصوم باشد و بخش‌های بعدی، توسط عالمان و دیگر اندیشمندان به متن زیارت افزوده شده باشد.<ref>{{cite journal|first1=حسین|نام خانوادگی۱=مقیسه|سال=1378|volume=|issue=25|title=پژوهشی در زیارتنامه فاطمه معصومه(ع)|page=54-58|journal=فرهنگ کوثر}}</ref> متن اصلی این روایت به استناد بحارالانوار چنین است:<ref>{{cite journal|first1=حسین|نام خانوادگی۱=مقیسه|سال=1378|volume=|issue=25|title=پژوهشی در زیارتنامه فاطمه معصومه(ع)|page=54-58|journal=فرهنگ کوثر}}</ref> |
|
| |
|
| {{quote دوقلو تاشو | | {{text and translation |
| |تیتر=زیارتنامه حضرت معصومه | | |تیتر=زیارتنامه حضرت معصومه |
| |title ستون چپ=ترجمه | | |title ستون چپ=ترجمه |
| Line 45: |
Line 32: |
| |خدایا از تو می‌خواهم که سرانجام کارم را به خوشبختی ختم کنی و آنچه را در آنم از دستم مگیری و هیچ نیرو و توانی نیست جز به خدای بلندمرتبه بزرگ. خدایا برای ما اجابت کن و آن را به کرم و عزّتت و به رحمت و عافیتت بپذیر و درود خدا بر محمّد و همه خاندان او و بر آنان سلام، سلامی کامل، ای مهربان‌ترین مهربانان. | | |خدایا از تو می‌خواهم که سرانجام کارم را به خوشبختی ختم کنی و آنچه را در آنم از دستم مگیری و هیچ نیرو و توانی نیست جز به خدای بلندمرتبه بزرگ. خدایا برای ما اجابت کن و آن را به کرم و عزّتت و به رحمت و عافیتت بپذیر و درود خدا بر محمّد و همه خاندان او و بر آنان سلام، سلامی کامل، ای مهربان‌ترین مهربانان. |
| }} | | }} |
|
| |
| == سند زیارتنامه ==
| |
| زیات‌نامه حضرت معصومه(س) بعد از زیارتنامه حضرت [[فاطمه زهرا(س)]]، تنها زیارتنامه مأثور در حق یکی از زنان است. از این بابت این زیارتنامه به یک امام معصوم منسوب است.<ref>{{cite journal|first1=هادی|نام خانوادگی۱=دانشور|سال=1378|volume=|issue=35|title=سفارشات زیارت حضرت معصومه علیهاالسلام|صفحه=28-31|journal=فرهنگ کوثر}}</ref> در میان امامزادگان نیز تنها [[حضرت عباس(ع)]] و حضرت [[علی‌اکبر(ع)]] از زیارتنامه منسوب به امام معصوم برخوردار هستند.<ref>{{cite journal|first1=حسین|نام خانوادگی۱=مقیسه|سال=1378|volume=|issue=25|title=پژوهشی در زیارتنامه فاطمه معصومه(ع)|page=54-58|journal=فرهنگ کوثر}}</ref> از ویژگی‌های زیارت فاطمه معصومه نسبت به سایر امامزادگان، مأثوره بودن این زیارتنامه می‌باشد.<ref>مجلسی، محمدباقر، زاد المعاد، بیروت، مؤسسه اعلمی للمطبوعات، ۱۴۲۳ق، ص۵۴۸–۵۴۷.</ref>
| |
|
| |
| سند این روایت را علامه مجلسی در کتاب بحارالانوار چنین گزارش می‌کند: «در برخی از کتب زیارات دیدم که «علی‌بن ابراهیم» از پدرش (ابراهیم بن هاشم) از سعد (بن سعد احوص) از حضرت علی بن موسی الرضا(ع) روایت کرده که…». علامه مجلسی همچنین این روایت را با همین سند، در کتاب [[تحفةالزائر]] خود نیز نقل کرده است.<ref>{{cite journal|first1=هادی|نام خانوادگی۱=دانشور|سال=1378|volume=|issue=35|title=سفارشات زیارت حضرت معصومه علیهاالسلام|صفحه=28-31|journal=فرهنگ کوثر}}</ref>
| |
|
| |
| بر اساس بررسی‌های سندی، همگی راویان این زیارتنامه، امامی و ممدوح بوده‌اند و این روایت باسلسله سند متصل به علامه مجلسی و [[سید حیدر کاظمی]]، گزارش شده است. علامه مجلسی خود در مقدمه کتاب تحفةالزائرش، گزارش می‌کند که در این کتاب، تنها روایات معتبر را نقل کرده است.<ref>{{cite journal|first1=هادی|نام خانوادگی۱=دانشور|سال=1378|volume=|issue=35|title=سفارشات زیارت حضرت معصومه علیهاالسلام|صفحه=28-31|journal=فرهنگ کوثر}}</ref> با این وجود تردیدهایی در یکی از راویان این حدیث وجود دارد. بر اساس برخی پژوهش‌ها، سعد بن سعد احوص، امکان ملاقات امام رضا(ع) را نداشته است و از این رو مشخص نیست که این سعد، چه کسی است. به همین جهت است که برخی، سند این زیارت را محل نظر دانسته‌اند.<ref>{{cite journal|first1=حسین|نام خانوادگی۱=مقیسه|سال=1378|volume=|issue=25|title=پژوهشی در زیارتنامه فاطمه معصومه(ع)|page=54-58|journal=فرهنگ کوثر}}</ref>
| |
|
| |
| با وجود ایرادات سندی و متنی، برخی از علما بر اساس قاعده [[تسامح در ادله سنن]]، این زیارتنامه را پذیرفته‌اند. طبق این قاعده، بررسی دقیق سند دعاها ضرورتی ندارد و عمل به آن‌ها با امید به دستیابی به معانی بلندشان، عملی ارزشمند و مقبول محسوب می‌شود.<ref>{{cite journal|first1=حسین|نام خانوادگی۱=مقیسه|سال=1378|volume=|issue=25|title=پژوهشی در زیارتنامه فاطمه معصومه(ع)|page=54-58|journal=فرهنگ کوثر}}</ref>
| |
|
| |
| == شرح زیارتنامه ==
| |
| بر بسیاری از فرازهای زیارتنامه حضرت معصومه(س) شرح‌ها و تفسیرهایی بیان شده است. بسیاری از بخش‌های این زیارت، با مضامین عالی است و مورد توجه پژوهشگران و اندیشمندان قرار گرفته است.<ref>{{cite journal|first1=حسین|نام خانوادگی۱=مقیسه|سال=1378|volume=|issue=25|title=پژوهشی در زیارتنامه فاطمه معصومه(ع)|page=54-58|journal=فرهنگ کوثر}}</ref> در بخش ابتدایی این زیارتنامه که چهارده معصوم مورد مخاطب قرار گرفته‌اند و به آنان به صورت تخاطب، سلام داده می‌شود، اینطور مورد توجه مفسران قرار گرفته است که گویا حضرات معصومین(ع) در حرم حضرت معصومه(س) حضور دارند.<ref>{{cite book|title=آداب و احکام زیارت|سال=1389|first=|last=جمعی از نویسندگان|ناشر=دفتر نشر معارف|جلد=|page=69|language=فارسی|مکان=قم}}</ref>
| |
|
| |
| در زیارتنامه حضرت معصومه(س) که علامه مجلسی آن را در کتاب بحارالانوار نقل کرده عبارت «یَا فاطِمَهُ اشْفَعِی لِی فِی الْجَنَّهِ فَإِنَّ لَکِ عِنْدَ اللهِ شَأْناً مِنَ الشَّأْنِ؛ ای فاطمه درباره بهشت برایم [[شفاعت]] کن، به درستی که برای تو نزد خدا مقامی از مقامات بلند است» آمده است. بزرگان شیعه در بیان مقام شفاعت حضرت معصومه(س) بر این باورند که گستره شفاعت هر شخص با مقام و جایگاه او متناسب است؛ هرچه مقام فرد بالاتر باشد، شفاعت او نیز گسترده‌تر می‌شود. از روایت امام صادق(ع) که فرمودند: «شیعیان من به واسطه شفاعت او همگی به بهشت وارد می‌شوند» می‌توان دریافت که مقام حضرت فاطمه معصومه(س) بسیار والا و شبیه به عصمت است، مقامی که نتیجه دانش و تقوای بالای ایشان است.<ref>{{cite journal|first1=عباس|نام خانوادگی۱=آزاد|سال=1397|volume=|issue=234|title=زیارت عارفانه؛ توصیه‌های عالمانه با محوریت زیارت حضرت معصومه(س)|page=|journal=مبلغان}}</ref>
| |
|
| |
| == منابع ==
| |
| {{footnotes|۲}}
| |
| {{tree
| |
| | شاخه اصلی =حدیث
| |
| | شاخه فرعی۱ =فقه الحدیث
| |
| | شاخه فرعی۲ =
| |
| | شاخه فرعی۳ =
| |
| }}
| |
| {{text end}}
| |